SGTT.VN – Trong khi các trường hợp nhiễm H7N9 gia tăng và lan rộng hàng ngày ở Trung Quốc với tỷ lệ tử vong cao thì vụ dịch H5N1 ở chim yến Ninh Thuận khiến tình hình càng nóng bỏng. Nhưng thay vì áp dụng ngay các biện pháp ngăn ngừa sự lan tràn virút một cách hiệu quả, có những nhà khoa học, chuyên gia đưa ra nhận xét thiếu cơ sở khoa học, làm yên lòng người dân một cách giả tạo, dẫn đến việc thiếu cảnh giác về một dịch bệnh có khả năng bùng phát bất cứ lúc nào.
Không cần lo lắng nếu chim yến chỉ sống giữa biển khơi. Còn giờ đây, chim yến đã được nuôi thành đàn trong khu dân cư. Ảnh: Paul B.
Để có thể hiểu rõ vấn đề này, có cái nhìn đúng đắn về hiện tượng chim yến nhiễm H5N1 hiện nay, cần trả lời một số câu hỏi sau:
Đây có phải lần đầu phát hiện chim yến nhiễm virút?
Trong tiếng Anh, dịch bệnh này có tên “bird flu”, ngụ ý rằng virút cúm thường tìm thấy ở loài chim. Thuỷ cầm (vịt, ngỗng, ngan…) có lẽ là những ổ chứa virút di động mang tất cả các virút cúm A khác nhau – 16 kháng nguyên H và 9 kháng nguyên N đều được tìm thấy trên các loài này (các kháng nguyên dùng để định phân típ) và làm cho việc tiêu diệt virút cúm trên người thành không tưởng. Virút được đào thải qua chất tiết từ đường hô hấp hay phân, vì vậy người ta tìm thấy virút cúm ở các hồ nước nơi chim hay lui tới. Năm 2004, Malaysia báo động H5N1 khi vớt được nhiều chim yến chết ở đảo Layang Layang gần Trường Sa (AP, 26.9.2004). Tuy chim hoang dại, di trú chết còn do nhiều lý do khác, người ta vẫn phải cảnh giác với virút độc lực cao. Các loài chim đặc biệt là thuỷ cầm, chim di trú có khả năng mang và lan truyền virút cúm, hiện tượng chim yến nhiễm H5N1 cũng không phải mới lạ gì. Điều cần nhấn mạnh là nếu bị nhiễm H5N1 thì chim yến có khả năng lan truyền virút đến người tiếp xúc với chúng và qua cả các loài gia cầm như gà vịt nuôi.
Có cần quá lo lắng về chim yến nhiễm H5N1?
Chúng ta không cần phải lo lắng nếu chim yến sống tự nhiên ngoài các đảo giữa biển khơi như hàng thế kỷ nay. Chúng ta lo lắng vì hiện nay chim yến đã cư ngụ trong đất liền, trong thành phố, thậm chí nơi đông dân cư. Trong các vụ dịch cúm H5N1 những năm trước, việc nuôi gia cầm trong thành phố đã bị cấm triệt để vì sợ lây bệnh cho dân. Giờ đây chim yến, loài có khả năng mang và lan truyền các virút cúm, lại được phép cư ngụ với số lượng hàng chục ngàn con mà không có biện pháp theo dõi, phòng ngừa cho đến khi yến chết mới la hoảng là “chưa từng thấy”. Các cấp thẩm quyền cần xem xét có nên cho nuôi chim yến trong khu dân cư đông đúc.
Có nên tiêu diệt đàn yến nhiễm virút?
Hãy trở lại quá khứ. Năm 1996 xuất hiện H5N1 tại Quảng Đông làm chết vài con gia cầm nên không ai để ý; năm 1997 dịch cúm gà H5N1 bùng ra ở Hong Kong làm tử vong sáu người. Năm 2001, trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khảo sát chợ gia cầm sống ở Hà Nội rồi lưu trữ mẫu vào tủ đông; năm 2004 dịch cúm H5N1 xuất hiện CDC mới đem mẫu lưu trữ ra xét nghiệm: kết quả là nhiều mẫu đã dương tính với H5N1 từ năm 2001! Sự khinh suất của con người nhất là đối với virút, bao giờ cũng trả giá đắt.
Tiêu huỷ đàn gia súc hay gia cầm nhiễm bệnh là biện pháp duy nhất được cho là có hiệu quả ngăn chặn sự lan rộng virút cúm. Năm 1997, Hong Kong tiêu huỷ 1,3 triệu con gà khi có dịch H5N1 làm chết sáu người; năm 2004, Thái Lan tiêu huỷ 62 triệu con gà khi có dịch H5N1. Sau này, có điều chỉnh thu hẹp diện tiêu huỷ chỉ còn trong bán kính 300 – 1.000m. Nhiều nước vẫn phải áp dụng biện pháp tiêu huỷ khi gia cầm, gia súc mắc các bệnh dịch khác như lở mồm long móng, liên cầu lợn… Không ai khuyến cáo diệt hết chim yến, chỉ tiêu huỷ đàn yến cư ngụ trong khu vực dân cư và đã được xác định nhiễm H5N1! Trong vụ dịch H7N9 hiện nay ở Trung Quốc, các trường hợp bệnh đã giảm đi ngay sau khi các chợ gia cầm sống bị tiêu huỷ, mặc dù cho đến giờ này người ta vẫn chưa biết virút lây lan từ đâu và theo đường nào. Không biết vô tình hay cố ý, người ta đã làm lẫn lộn giữa việc tiêu huỷ đàn yến bị nhiễm H5N1 chết đến 20% với việc diệt hết chim yến. Tại sao lại lo sợ khi thực hiện các biện pháp ngăn ngừa đã được chứng minh là hiệu quả?
Với yến sào thì sao?
Trên chim hoang dã, thuỷ cầm và gia cầm thì chất tiết từ cổ họng và phân là hai thứ mang nhiều virút; thế thì yến sào là nước bọt chim yến tuy đắt hơn vàng, vẫn có nguy cơ mang virút. Do vậy, cách thu gom, sản xuất thế nào để bảo đảm sức khoẻ cho người tiêu dùng cần được chú ý tối đa.
GS.TS.BS TRẦN TỊNH HIỀN